Tacettin Fidan

51)

İyi bir şeyi nasıl seçeceğini öğren.  Yaşamın en büyük kısmı buna ait.  

Bu, tatlı dil ve doğru yargı sahibi olmayı zorunlu kılar, ama 

tatminine, ne akıl ne de alınan dersler yeterlidir.  Tercih olabilmak 

için, tercih etmek gerekir, bunun için iki şey lazım: Birincisi, tercih 

etme ihtimalinin yüksekliği, ikincisi, en iyi seçeneği bulmak.  

Bereketli ve mahir, muhakemesi jilet gibi keskin, çok tahsilli ve 

harika denilebilecek derecede gözlem sahibi kimseler bile, herhangi bir 

seçenek tercihi ile karşılaştıkları vakit, tamamen pusulayı şaşırırlar. 

En kötüsünü seçiverirler! Sanırsın ki, kendilerini bilerek yanlış 

seçeneğe doğrulttular!  Demek ki, varsa, bu maharette Yukarılardan 

büyük bir hediye var.

52)

Katiyen ışığını söndürtme!  Basiretin, yani tutum ve tedbirin, en büyük 

amaçlarından biri mahcubiyete düşmemektir.  Bir insanın gerçekten asil 

kalpli olduğunun işareti budur, zira yüce gönüllülük ateşi kolaylıkla 

söndürülemez. Çünkü sevgi, ruhun en iyi huyudur, ama onunda her ifratı, 

yani ölçüyü aşması, basireti içinden zayıflatır. Ağızdan taşması, 

itibarı tehlikeye düşürür. Bu nedenden, kendine o kadar büyük ve usta 

bir kişi olmalısın ki, en şanslı yahut en ters koşullarda bile, 

herhangi bir şey senin soğukkanlılığını rahatsız ederken, itibarını 

zedelemesin; aksine, sayesinde heybetine rehber olarak üstünlüğünün 

kıymetini daimi artırsın.  Sevgide basiret var.

53)

Çalışkan ve zeki olmalısın.  Zekânın yavaşça icat ettiğini gayretli 

çalışkanlık yürürlüğe koyar.  Acele, ahmakların kusurudur; zira, en 

önemli noktayı bilmedikleri halde, ona göre hazırlık yapmadan işe 

başlarlar.  Öte yandan, arifler ise, genellikle erteleme, geciktirme, 

ağırdan alma, ve nafile oyalanma sebeplerinden başarısız kalırlar.  

Öngörü müzakere doğurur, ama eylemin ihmalinde, amel, çoğu kez gereken 

yargıyı boşa sürükler.  Gerçi, sürat, en güzel kısmetin annesidir.  

Hiçbir şeyi yarına bırakmadıysan, bugün çok iş başardın diyebilirsin.  

“Acele et ama yavaşça,” boşuna söylenmemiştir; yani, işbu zıtlıkta  bir 

hikmet var. 

54)

Dişlerini nasıl göstermek gerektiğini iyice öğren.  Yabani tavşanlar 

bile ölü aslanın yelesini çeker.  Cesaret üzerine şaka yok.   Bir kere 

yol verdinmi, ikincisine mecbur olabilirsin; ve böylece en sonuna kadar 

devam eder. Nihayetinde, bu sonuçta başarılı olabilmenin pahası ilk 

önce yapmanı gerektiren gayret ve zahmetten çok daha fazla zor olur. 

Manevi cesaret maddiyeti taşar; bir kılıç gibi ihtiyat kınında hazır 

bulundurulmalıdır.  Büyük bir yerin kalkanıdır; manevi namertlik birden 

çoğunun maddiyetini düşürür. Bir sürü kişi tanınmış ve üstün niteliğe 

sahip olmuştur, ama yüreklerinde yiğitlik eksik kalınca, cansız birer 

hayat yaşamış ve tembellikleri kendi mezarlarını kazmıştır.  Arif Doğa 

akıllıca arıda balının tatlılığını, ama sokunca, iğnesinin keskin 

acısıyla bir araya getirmiştir.  Manevi cesarette hikmet nimeti var. 

55)

Sabır çeyiziyle donatılmış asil bir yüreğin nişan taşı hiçbir zaman 

acele etmeyen ve hiçbir zaman anlık duyguya yenilmeyene bağışlanmıştır. 

Başkalarını yönetmek istiyorsan, ilk önce kendine sahip çıkmalı ve 

kendine hükmetmelisin.  Fırsat merkezine varmadan önce zamanın daire 

çemberinden geçmen gerekir.  Amaçlarına yeterli baharat katarken, ve  

vasıtalarının olgunlaşmasını beklerken, arif bu şartlarda hakkını 

muhafaza eder.   Zamanın bastonu ve koltuk değneği Herkül’ün demir 

çomağından daha etkili ve daha güçlüdür.  Zaten, Yüce Tanrı, değnekle 

değil zamanla uslandırır.  “Ver bana zamanı, ben iki kişi 

mahiyetindeyim,” diyen atasözü, çok yerinde bir sözdür.  Talih birinci 

ödülünü sabırla bekleyenlerine armağan eder!  Hep sabırda selamet 

hikmeti var.

56)

Her an'ı aklı başında bir insan gibi yaşamalı; canen çabuk ama aceleci 

değil, verdiği şevk mutlu, çevik ve neşeli bir çocuk gibi olmalı.   Bu 

canlılık ve tamamen uyanıklığın sayesinde sende tehlike korkusu veya 

olası talihsiz bir kaza endişesi barınamaz.  Çoğumuz çok düşünürüz ama 

sonunda yine de yanlışlık yapabiliriz; oysa, diğerlerimiz, hiç önceden 

bir düşünce hesabı yapmadan amaçlarına erişirler.  Doğal olarak en acil 

durumda en iyi çalışabilen insan çeşitleri mevcut, ve yaradışlarında en 

aksi durumlardan direnç güçlerini yükseltebilecek genelde nadir nitelik 

vasfı bulunur.  Bunlar her şeyi rastgele becerebilen devler gibidir, 

ama zerre kadar da olsa, önceden bir şey akıllarına takılırsa, ve 

üzerinde biraz düşündükleri vakit, hemen hemen yaptıkları her girişimde 

başarısız kalırlar. Akıllarına bir kere bir şey düşerse, ya hemen 

anında düşer ya da hiç oralara uğramaz: Onlarda işi daha yüksek bir 

mahkemeye devretme gibi bir yetenek pek bulunmaz. Gerçi sürat hep 

alkışlanır ve tezahürat görür, çünkü olağanüstü bir istiap, yani 

yetenek ve kabiliyet haddini kanıtlar, tabi bu ancak zeki bir yargı ve 

tutumlu bir hareketin sayesinde gerçekleşir. Aklı başında, soğukkanlı 

ve çevik olmakta hepimize hayati fayda var.

57)

Yavaş ve Emin: Eğer iyi ise, en erkeni en kâfi derecede olsun.  Çok 

hızlı bir şekilde yapılan bir iş, çok çabuk bozulabilir.  Ebedi 

kalabilmek için ebedi miktarda hazırlık yapılması elzemdir.  Sadece 

fazilet saygın sayılır; sadece seçkin başarı davaya daimi dayanıklıdır. 

Engin zekâ ecelsizliğin biricik temelini teşkil eder.  Her şeyin en 

pahalısı en kıymetlisi sayılır; tabi, en kıymetli madenler en ağır 

olanlardır.  Sürat hızında tedbirli olmakta hayır ve hürmet var. 

58)

Kabiliyetini herkesin önüne sermeye lüzum yok.  Gerekli olandan daha 

fazla güç kullanma.  Gereksiz yere bilgi veya güç masrafı yapılmamalı.  

Maharetli şahinci, av peşinde ancak ava uygun ve yeterli sayıda kuş 

uçurur. Eğer bugün gösteriye haddinden fazla şeyler konursa, yarın için 

gösterecek pek bir şey kalmaz. Her zaman göz kamaştıracak ve hayran 

edecek bir orijinallik emaresi hazırında bulundur.  Her gün taze ve 

yeni bir şey göstermek beklentiyi ve ümidi canlandırır; aynı zamanda, 

kabiliyet sınır ve kısıtlarını giz tutar ve örter.  Kendini etrafındaki 

kişilere göre ayarla ve bağdaştır.  Adamına göre hareket et.  Bunda da 

epey hayır ve hürmet var.

59)

Eğer Talih dergâhına girerken, önce zevk ve şehvet kapısından girersen, 

sonra keder ve acı kapısından çıkacağın kesindir; aynı şekilde, sonraki 

önce, önceki sonra olduğu takdirde, netice duruma göre uygundur. Onun 

için işin nihayetine kafa yor, ve ak yüzlü çıkışa, girişteki alkış 

tezahüratından çok daha fazla önem ver. Genel olarak topluca, 

şanssızların akıbeti başlangıçta çok başarılı oldukları halde, sonunda 

feci durumlara düşmeleridir. Önemli olan girişte haddinden fazla 

pespaye alkış almak değil, ki bu neredeyse herkese nasip olabilir, 

esasında daha önemlisi çıkışta duyulan genel duygudur. Hayatta tekrar 

sahneye çağrılma mükafatına layık duyulan his çok az kişilere 

bağışlanır. Talih, herhangi bir kişiye kapıya kadar çok nadir eşlik 

eder: Gelişinde içtenlik ve hararetle hoşgeldin dese de; sonunda 

süratle ve üşümüşcesine ayrılmakta olan misafirini kapı dışarı eder.  

İşine iyi başla ve iyi bitir, bunda hayır ve uğur var.

60)

Bazıları arif, irfan ve hikmet sahibi bir bilge gibi doğmuştur.  Ve, bu 

doğal yaradılış avantajı sayesinde, hisselerine düşen payda daha 

şimdiden galip bir maneviyatla, hayat derslerine eğilirler. Yaşlandıkça 

ve tecrübe sahibi oldukça, akıllarıda olgunlaşır, böylece sağlam bir 

yargı kudretine ulaşırlar. Sağgörüyü yanlış yere sevk ettiği için, 

kaprisli şeylerden nefret ederler; bilhassa, katiyet gerektiren ve 

önemli işleri ele alan devlet meselelerinde. Bu tür insanlar devlet 

idaresinde ya rehber yahut dümen başında gemi kaptanı olmayı hak 

etmiştir. Hikmet sahibi kimselerde sağlam yargı kudretinin gerekli 

miktarı var. 

61)

Pekalâ şeylerin arasında muazzam ama seyrek bir nitelik bulunur.  En önde gelen bir şey olmadıkça yukarıya doğru onun peşinde koşan büyük bir adam da olmaz.   Aleladelik, sıradan olduğundan, pek alkış toplamaz. Güzide bir yere konan yüksek bir mevki sahibi olmak, seçkin kişiyi kaba, sıradan ve gürültülü kalabalıktan ayırt eder, ve seçilmişlik ile makamlandırır. Alçak bir vazifede seçkin olmak ufacık bir şeyi kocaman görmek gibidir; dolayısıyla, rehavet arttıkça ihtişam ona göre azalır.   Yüksek mevki büyük işlerde muhteşem bir niteliğin heyecan verici takdirini taşır ve iyi niyet kazanır. Herkeste pekalâ olan bir şeyde herkese mümtaz olma mertebesinde ihtimal var. 

62)

Bazıları kendi zekâ kabiliyetlerini kullandıkları alçak ve adi fikir araçları sayesinde  kanıtlamağa yönelir.  Bu çeşit tatmin doyumu tehlikeli, yani muhataralıdır, ve mahvedici cezayı hak etmiştir.  Bir kâhyanın mahareti, efendisinin yüceliğini hiçbir zaman alçaltmamıştır.  Bütün yiğitlik istifade ihtişamı asıl faile tersinir, gerçi ilaveten tüm kabahat ile birlikte.  Nam ve şöhret sadece esas vekillerle iş görür.  Demez ki, “Bunun iyi, onun kötü bir hizmetkârı var idi," ancak, “Bu iyi bir sanatçıydı, ama şu ötekisi kötüydü,” diyebilir.  Ona göre, muavinlerini iyi seç ve sıkı bir sınavdan geçir, zira seni ecelsiz kılacak olan şan ve şeref ünvanını itimaden onlara emanet etmen gerekecek. Mümkün akıl aletlerini en iyi şekilde vasıtalandırmakta ustalık ve hikmet hüneri var.

63)

İyilikseverler arasında birinci olmak mümtaz, yani üstünlük, oluşudur, ki bunda da en iyisi olmak iki misli kıymetlidir.  Oyuncular eşit olduğunda en önce harekete geçen büyük bir avantaj şansına malik, yani sahiptir. Kimbilir kaç kişi hakiki Zümrüdüanka, yani ölümsüzlük sembolü olarak kabul edilen ve Arabistan çöllerinde yaşadığı farzedilen çok güzel bir kuş olurdu, eğer bu ilk şans onlara nasip olsaydı!  O ilk gelenler Şöhretin asıl mirasçılarıdır; diğerleri sadece küçük kardeşinın ödeneğine talip olur; bunlar ne yaparlarsa yapsınlar, dünyayı papağandan başka bir şey olduklarına asla ikna edemezler.   Dehâlarda farzedilen beceri kabiliyeti en üst kademeye bir yol bulabilir, ama basiret, yani tedbirlilik - sağgörü ve tutumluluk, sonuna kadar onlara eşlik eder. Hikmet sahibi kimseler, uyguladıkları yepyeni teşebbüs vasıtası ile isimlerini altın sayfalı kahramanlık defterine yazdırırlar.  Heyhat, bazısı ithali ufak olan şeylerde birinci olmayı en büyük yiğitlikte ikinci olmaya tercih eder.  İyilikte birinci olmakta en yüksek hisse armağanı var.

64)

Endişeye uzak durmalıdır.  Akabinde çok güç şeyden paçayı kurtarır, böylece rahatlık ve mutluluğun ebesine kavuşuruz.   Yardımı olabilecek bir takdirin haricinde, ne kötü bir haber ver ne de o haberin müşterisi ol. Bazı adamların kulakları tatlı pohpohlama övgüleriyle doldurulmuştur; diğerleri ise acı rezalet sancısındadır, gerçi daha başkaları günlük hayatlarında sıkıntısız, sanki pan zehiri eksik Mitridat gibi, asla onsuz yaşayamazlar. Ne kadar yakın ne kadar kıymetli olursa olsun, bir başkasına geçici de olsa zevk verebilmek için, kendini hayat boyu sürebilecek bir kedere hazırlayıp teslim etmeni gerektiren herhangi bir hayat kuralı yoktur. Sana nasihat eden ama kendisi meselenin uzağında duran bir kişiyi hoşnut edebilmek için, kendi şanslarını katiyen yağma etmemelisin.  Hele hele, her ihtimalde ve her meselede ona yapılan iyilik sana kötülük olacaksa, her zaman en geçerli sayılan kural şudur: En iyisi, sonra ve nafile bir çabada sana bulaşacağına, o kişi şimdicek hak ettiği ıstırap cezasını kendi başına çeksin.  Kuşku ve endişeden kaçınmakta hayır ve hikmet var.

65)

Terfi etmiş, yüceltilmiş ve yükselmiş ağız tadına ve lezzetine sahip ol. Bunu aynen akıl idrak gibi eğitebilirsiniz.  Tam ve dolgun bilgi arzuyu kabartır keyfi artırır. Asil bir ruhu onun farklı çeşni yükseklik makamından tanıyabilirsiniz: Zira, harika bir zekâyı tatmin eden herhangi bir şeyin harika olması gereklidir. Büyük iştah büyük lokmayla doyurulur; âli ruhları ancak alâ şeyler tatmin edebilir.  Kendi yargılarında en cesurları titrer; en iyisi bile kendi güvenini kaybeder. İlkin en önemli olan şeyler pek azdır; buna göre takdire şayan olabilmeleri için bırak nadir kalsınlar.  İlişkilerimiz çeşnimizi eğitmeye kabildir: En yüksek çeşni ile irtibat kurmak ise en büyük şanstır.  Ama her şeyde tatmin olmamayı etkilemez: Zira bu, ahmaklığın zirvesidir, ve donkişotluktan daha ziyade sahte ve yapmacık tavırdan kaynaklanırsa daha tiksindirici ve daha iğrençtir. Kendi düşlemsel hayallerini tatmin etmek amacında, bazıları nafile Tanrı’dan başka bir dünya ve başka ülküler yaratmasını diler. Ağız tadını yüceltmiş bir kişide nadir bulunan idrak eğitiminin belirtisi var. 

66)

Takdire şayan şeylerin nihayetine ve iyi bitişlerine dikkat ediniz.  Bazısı zaferinden daha ziyade, herhangi bir oyun (maç) karşılaşmasının zorluğuna saygı duyar. Oysa dünyanın takdiri, başarısız bir neticenin itibarsızlığıyla, daha önceleri umursadığı saygı seviyesini boşaltmıştır. Galip gelenin izahı ise lüzumsuzdur. Dünya, uygulanan ölçülerin detayını önemsemez; sadece varılan iyi veya kötü neticeyle ilgilenir. Sonuçta, amaçladığını kazanırsan hiçbir şey kaybetmezsin. Vesilesi epey olumsuz olsa dahi, iyi bir sonuç neticesi herşeyi örter ve süsler. Böylece, eğer son neticenin sana aykırı bir sonuç doğuracağını farkedersen, bazen sanatın kurallarını aşman ve onları ihlal etmen, genelde hayat sanatına ilave olan kısımların bir öteki parçasını gerçekleştirdiğinin ispatıdır. İyi neticede hüner hesabı var. 

67)

Hemen hemen her şey ötekilerin tatminine bağlıdır.  Mümtaz oluş saygıya, batıdan esen hafif ve ılık bir meltemin çiçeklere verdiği hayat nefesi gibidir.  Bazı çağrılar var ki, diğerleri daha önemli oldukları halde itibarsız kalmış, oysa onlar evrensel bir saygı kazanmıştır. Bir önceki, herkesin gözlerinin önünde takip edilirken, evrensel beğeni elde eder; ötekileri ise, daha nadir ve daha kıymetli oldukları halde, tanınmamış ve idrak edilmemiş kalır, onurlandırılmış ama alkışlanmamışlardır. Hükümdarlar arasında en şöhretlileri fatihlerdir.  Zira fatihler, cenkçi, fetihçi ve büyük adam ünvanını kazandıklarından dolayı hep alkışlanmıştır. Kabiliyetli insan, herkesin bildiği ve insana yararlı olduğu belli olan şeylerde, kanıt doğrultusundaki çağrıyı tercih eder.  Böylece, evrensel seçmen tarafından ölümsüzleştirilmeğe hak kazanır. “Kanıt Belirt” çağrısının iç seslenişini yeğlemekte hikmet var!

68)

Hafızadan ziyade, zekâ vasıtasıyla yardım halinde bulunmak daha iyidir. Önceki sadece hatırlama ihtiyacı kaydeder, oysa sonraki fikir icab eder. Çoğu kişi herhangi bir işi tam zamanına uygun bir vakitte yapmakta üşenir, çünkü bunun farkında değildir; bir dostun nasihati bu gibi zamanlarda onlara avantaj imkânını görmelerini sağlayabilir. Zekânın en büyük armağanlarından biri kabiliyet yeterince tam anında gerekeni takdim etmektir: Bunun haricinde çoğu şeyler icra faaliyetinde eksik ve başarısız kalır. Miktarı her ne kadar olursa olsun, zekânın ışığını paylaş, ancak sende yok ise, başkasından rica et, öncekini ihtiyatla, sonrakini hevesli bir şekilde icra et. Bir ipucundan başka bir şey gösterme; bu incelik ve ustalık özellikle çok zaruridir, zira dikkatini çektiğin kişiye dokunduğu vakit merakını uyandırır. En önce sadece bir tadımlık bir şey vermelisin, bu kâfi gelmezse, üzerine biraz daha ekleyebilirsin. Eğer o “Hayır ya da Yok” gibi düşünüyorsa, “Evet” cevabını aramaya başla. İşte becerikliliğin sırrı burada barınır.  Bunun en basit izahı şöyledir: Gayret etmedikçe ve bu sebepten dolayı çoğu şeyler elde edilemez. Hatıra kumbaranda çok şey var, ama zekâ aracında muavenet hayrı var. 

69)

Her tür alışılmış ve sıkça rastlanan genel dürtü çeşidine yol verme. Kendini hiçbir zaman başkalarının intiba etkisinde bırakmayan bir kişi, işte o büyük bir adamdır. Şahsi-derinlemesine-düşünme hikmet mektebidir.  Kendi zıt konumunu, yani içtimai mevkiinin bilincinde olmak ve buna müsaade etmek, öteki aşırıya maruz kalsada, esas amacında, tabiat ve sanat gibi, iki karşıt ve aşırıya taşan çizgilerdeki muhitlerin en güzel ve en uygun orta noktasını bulmaktır.  

Kendini bilmek ve tanımak kendini geliştirmek ve düzeltmenin tek başlangıcıdır.  Bazı o kadar vahşi tabiat tipleri var ki, ya birinin ya da bir ötekinin etkisi altında kalmışlardır.  Ve bunları, kendilerine has eğilimlerinin yerine değişmişlerdir. Bunlar, bu tür ahenksizlik ve uyumsuzluk sebebinden dolayı, adeta yırtık parçalara ayrılmış, aykırı tutarsız yükümlülüklere tabi kalmıştır. Bu ifrat, yani bu aşırılık, onların sadece irade kudretini yıkmaz; bütün yargı güçlerini kayıba uğratır, neticede arzu ve bilgi aksi istikametlerde çekişir durur. Alelade dürtülere yol vermemekte hikmet var. 

70)

Nasıl reddetmek gerektiğini öğren.  Kişi her şeyde veya herkese yol vermemeli. Ona göre, nasıl reddetmek gerektiğini bilmek, nasıl razı olmak gerektiğini bilmek kadar önemlidir. Bu, özellikle mevki sahibi kişilerin hal vaziyetidir.  Her şey ’nasıl’ sorusuna bağlı kalır.  Bir adamın “Hayır - Olmaz” dediğine, bir başka adamın “Evet” dediğinden daha fazla saygı duyulabilir: Zira, süslenmiş “Hayır - Olmaz” - hayal gücü eksik kuru bir “Evet’ten” çok daha doyurucudur. Bazı insanların dudaklarından “Hayır - Olmaz” kelimesi hiçbir zaman eksik olmaz, ve bu sebepten yaptıkları her şey tatsız kalır. Onlarda “Hayır - Olmaz” hep ilk önce gelir, bazen her şeye rağmen yol verdikleri vakit bile, acı müjdeci olduklarından dolayı, değişikliğin adama herhangi bir faydası olmaz. Senin reddetme hakkın kurusıkı fişek gibi patlamaya muhtaç değil: Bırak hayal kırıklığı ve takibindeki hüsran derece derece insin. Aynı zamanda ret cevabın nihai olmasın; zira bu, itimat ve bağımlılığı ortadan kaldırır: Bırak, birazda olsa bir umit baharatı yerinde kalsın, ki ret ve imtinayı hem birazcık yumuşatsın hem de bir o kadar teskin edebilsin. Bırak, bırak kibarlık ve nezaket yapamadığını telafi etsin, ilavesinde zarif kelimeler amellerinin boş kalan yerlerini doldursun. Evet ve Hayır çok çabuk söylenir, ama üstünde düşünülmesi gereken epey sebepler bırakır. Nasıl reddetmek ve nasıl razı olmak gerektiğini bilmekte hikmet var.

71)

Tereddüt etme, bocalama, kararsız olma: İktidarından veya özentinden kaynaklanan hareketlerin sakın anormal olmasın. Kabiliyetli adam en iyi niteliklerinde her an sabit ve sağlamdır, hiç sarsılmaz; ayrıca, güvenilirliğinden dolayı saygındır.  Eğer değişirse, bunun iyi bir sebebi vardır veya üzerinde iyice düşündüğü içindir. Davranış idaresinde değişim nefrete tabidir. Bazı insanların günü gününe uymaz, onlar her gün bir başkadır; zekâları, ardından iradeleri ve kısmetleride durmadan değişir. Onlara dünün beyazı bugünün siyahıdır: bugünün “Hayır - Olmazı“ yarının “Evetidir.”  

Yalana kendi itibar ve itimatlarını yerleştirirler, ve böylece herkese karşı itimat ve itibarlarını imha ederler.  Sabit nitelikte hayır ve hikmet var.

72)

Azimkâr, kararlı, sebat ve metanet sahibi, kuvvetli, yiğit ve cesur ol.

Kötü şekilde uygulanan taslağın zararı kararsızlıkla 

tasarlanandan daha azdır. Mesela, akarsuyun akarken yapacağı tahribat, 

barajla hapsedilenden daha az zararlıdır. Gayelerinde öyle zayıf öyle 

sebatsiz insanlar var ki, hep başka kişilerin talimatına muhtaçtır, 

gerçi bu durumları şaşkınlıktan kaynaklanmaz, çünkü yargıları 

şeffaftır, bu halleri sadece hareket icabına duydukları 

selâhiyetsizliktendir. Zorlukları keşfetmek epey hüner ister, ama ordan 

bir çıkış yolu bulmak, ondan daha fazla beceri gerektirir. Arada 

diğerleri var, ki hiç bir zaman dar bir yere, bir boğaza konmaz. Şeffaf 

yargıları ve azimkâr şahsiyetleri en yüksek çağrılara hazırdır; 

zekâları en ince kabuk ucunu dilimin neresine sıkıştırmaları 

gerektiğini hemen bildirir, kararlılıkları ise bunu nasıl yerli yerine 

koymayı gösterir. Çok geçmeden her şeyin darından başarıyla çıkar, bir alanda herhangi bir hareketi bitirir bitirmez, hemen bir başkasına geçmeye hazır durumdadırlar. Talih servetine nişanlanmış olduklarından, 

kendilerine kesin ve olumlu başarı şansları temin etmişlerdir. Azimkâr 

olmakta hikmet ve hayır var.

73)

Falsolarını kullan, onlardan istifade et. Akıllı insanlar zor durumlardan işte böyle çıkar. Esprili zeki bir söze müracaat ederek, sayesinde en çapraşık ve içinden çıkılması güç veya imkânsız bir durumdan kendilerini sağ salim kurtarırlar. Havai ve hayali bir hiçbirşey vasıtasıyla veya bir tebessüm üreterek ciddi herhangi bir münakaşadan sıyrılırlar. Bu sanata büyük liderlerin çoğu iyice yerleşmiştir. Razı olmamak gerektiğinde, başka bir şeyden bahsetmek çoğu kez alınacak en kibar tutumdur. Bazen anlamamak en yüksek anlayışın ispatıdır. Hatalarından faydalanmakta hikmet var.

74)

Sakın merdümgiriz, yani mizantrop olmayın. Doğrusu, en vahşi hayvanlar bile en kalabalık yerlerde yaşar. İtibarları davranış tarzlarını değiştirenlerin, kendilerine itimatları olmayanların, hataları yanlarına varılmaz, erişilemez olduklarındandır. İnsanlara karşı asabi davranarak onların iyi niyetini kazanmak asla mümkün değildir. Bir noktada gururla küstahça münasebetsizlik yapmakta olan bu mizantrop canavarlardan birini sahnede seyretmek ibretlik bir manzaradır. Onlara bağımlı ve yardımlarına muhtaç, onlarla konuşup haşır neşir olmaya mecbur olan talihsiz kişiler, huzurlarına erdikleri vakit adeta sabır ve korku silahlarını kuşanmış bir kaplan ile dövüşmeye önceden hazırlanmışlardır. Bu kişiler mevkilerini tutabilmek için yağcılık yaparcasına herkese kendilerini sevdirebilmiş olabilir, ama bu fırsatı ellerine geçirdikten sonra, bu sefer kendilerine tazminat çekme çabasında hepsinin hatırını kırarlar. Erdikleri mevki kurallarına göre herkese erişebilir olmalıdırlar, ama artık gururdan veya dalaktan göbekleri ve göğüsleri şişmiştir, kimsenin hatırına tenezzül etmez ve kimseye hoş görü göstermezler. Bu tür adamları medeni bir şekilde cezalandırmanın çareleri şöyle sıralanabilir: onları kendi kendilerine terk etmek; düzeltilmelerini uygun zaman fırsatlarından uzak tutmak; kendi çıkarlarına münasip herhangi bir ilişkiden mahrum kılmak; elverişli bir başka durum fırsatından ise şansına istifade etmelerini tamamen önlemektir. 

Bu ceza uygulamasının vasıtası, alt kademelerde iyi uygulanmadığı takdirde çok tehlikeli ve gaddar olsa da, genelde iyicil bir “dedikodu” işlemi diye adlandırılabilir. Manen bu vahşi adamı kendine hapsetmek, aklına onu daimi tedirgin edecek hatalarını tekrarlayan örümceksi kuruntular kurarak icra edilir. Nihayetinde, dedikodu örümcekleri durmadan hoplar ama ısırmaz, gerçi hiç de rahat bırakmaz.  Bir bakarsın, adam bir daha tamamen uslanıncaya kadar, kendi evinden bile dışarı çıkmaya cüret edemez!  Sonuç: Vazife faal haldedir! Sonra gelen? Ahlâk terbiyesi!

Bu tür şer sevabında bile bir nevi hayır hikmet var.

75)

Kendinize Ülküsel, yani İdeal bir Kahraman Seçin! Ama onu taklit ederek değil, ona imrenerek hareket edin. Büyüklüğün örnekleri var, yani yaşayan onur ders kitapları mevcut. Herkesin aklında, hep göz önünde tutması gereken bir reis olsun; onun peşinden taparcasına gitmek için değil, kendini ileriye mahmuzlamak, daha doğrusu, kendini daimi teşvik etme amacında kalsın. Büyük İskender, Akhilleus’un ölüp gömüldüğü için göz yaşı dökmedi; onun yerine kendi haline sızlandı, zira şöhreti daha bütün dünyaya yayılmamıştı. Kalpte hiçbirşey başka birinin şöhretini duyurmakta olan bir bandonun boru sesi ve onun çınlaması kadar ihtiras uyandırmaz. Kıskançlığı bileyen benzer nesne, aynen cömert bir ruhu da besleyendir. Büyüklüğün hikmetli örnekleri var

76)

Her zaman her durumda şaka yapmayın. İrfan, yani bilgelik, ciddi meselelerde belli olur, ve katkısız nüktedanlıktan daha çok saygı görür. Her zaman şaka, latife ve alaya hazır olan bir kimse, hiçbir zaman ciddi şeylere hazır değildir. Hep ya şaka ya da yalan söyleceklerini umduklarından dolayı, adamın herhangi bir sözüne kimse inanmaz, zira onlarda bir palavracı intibaını bırakmıştır. Senin yargılı bir tarzda konuştuğunu farkedemezler, akabinde sende yargı kabiliyeti noksan sanılır. Ardı arkası kesilmez bir şaka çok çabuk lezzetini kaçırır. Kurnazlık itibarını ele geçiren epey insan var, gerçi bunun sayesinde mantıklı bir kişi olduklarını varsayan itimadı kaybederler. Şakanın ufacık bir vakti ve saati var, fakat gerisinin tamamı ciddiyete ait kalmalıdır. Yerinde ve zamanında şaka yapmak fena değil, ama ciddiyette daha çok hikmet birikimi var.

77)

Adamına göre hareket et; mamafih her adamda gerekirse her şeye malik bir kişilik sahibi olduğunun algısını bırak: yani istediği şekle girebilen eski bir deniz tanrısı gibi tedbirli, alimlerle alimleşmiş, evliyalarla evliyalaşmış ol. Herkesin onayını kazanmak yüksek bir sanattır; zira, onların iyiniyetinden geniş ve umumi bir ittifak elde edilir. Kişinin ruhsal durumunu dikkatle anında oku, her birine adamına göre şen veya ciddi bir tarzda kendini saat gibi ayarla. Onları adeta bir rehberi takip ediyormuş gibi takip et, imkân dahilinde kurnazca değişiklikleri tefsir et ve cilâla. Başkasının yardım veya desteğine ihtiyacı olan kimselere bu vazgeçilmez sanat zaruri bir sanattır. Gerçi her işini hep nasıl yapması gerektiğini bilen bir kişi olmak çok büyük bir beceri sahipliği gerektirir. Bunda sadece kurnazlıklarında evrensel hüner ve bilgilerinde evrensel dâhilik barındıranlar hiç bir sıkıntı çekmez. Adamına göre hareket etmekte maharet var.

78)

Aptallar hiç düşünmeden kapıdan içeriye doğru hemen hücum ederler; yani budalalık her zaman gözüpek ve cüretlidir. İşte onlardan tüm ihtiyat uyarılarını çalan benzeri aynı saflık, başarısızlıklarındaki ayıbın bütün anlamından onları mahrum eder. Ama sağgörü, müzakere, yani düşünüp taşınma vasıtasıyla sokulur. Habercileri ihtiyat ve umursamadır; aynı zamanda, ancak tehlikesiz bir şekilde ne kadar ilerlenebileceğini keşfettikleri vakit, daha da ileriye doğru yol alırlar. İleriye doğru yapılan her hücum ihtiyat sayesinde tehlikeden kurtulmuştur, gerçi bazen bu sonuçta talihin de parmağı var. Derinliğinden şüpheliysen attığın her adım ihtiyatlı olsun. Ariflik ihtiyatla ileriye doğru ilerleme kaydederken, önlem tedbiri tüm sahaya hakimiyet sağlar. Günümüzde, insan ilişkilerinde kuşkulanılmayan derinlikler mevcut, bundan dolayı her adımında önder adımlar atmalısın. Hikmetlilerde teşebbüs sanatı var. 

79)

Şen bir şahsiyet iktidarına sahip ol. Ilımlı, yani bunun en orta şekerlisi kusur değil, muvaffakiyettir. Neşenin bir taneciği bile herşeye en uygun miktarda baharat katar. Bazen büyük adamlar da eğlenceye katılır, böylece herkesin sevgisini kazanırlar. Lakin, bu tür şeylerde her zaman saygınlıklarını her ihtimale karşı korurken, onlar katiyen edep sınırlarını aşmamalı. Diğerleri ise, kendilerini zor durumdan en çabuk şekilde yine bir şaka ile kurtarırlar. Şaka olarak eğlence diyarında kabul etmen gereken şeyler var, gerçi senden başkaları belki bunları ağırbaşlı ciddiyet hesabında görür. Kolay yatışır, kolay affeder; teskin edilmesi mümkün bir duyu sahibi olduğunu gösterdiğinde, bu herkesin kalbini bir mıknatıs gibi fiilen senin yörüngene çeker. Şen bir şahsiyet iktidarına sahip olmakta hikmet, aynı zamanda şahsiyetine saygın istifade şansı var.

80)

Bilgi sahibi olmak için özen göster. Gözün gördüğüyle değil, bilgi ile yaşıyoruz. Bizden başkalarına verdiğimiz itikat sayesinde biz de burada bir varlık vaziyetindeyiz. Kulak gerçeğin bölge kapısıdır, ama aynı zamanda yalanların da ön kapısıdır. Hakikat genel olarak göz ile pek nadir görülür, kulak ile pek nadir duyulur; özellikle uzaktan, doğal safiyeti bize pek nadir ulaşır; ama, hep süzgeçlerinden geçtiği kimselerin ilâve ettikleri ruhsal durumlarının katkısını  taşır. Duygular neresine dokunursa dokunsun, sadece kendi renkleriyle onu boyarlar, bazen olumlu nitelikte, bazen ise tam tersyüzünde. Hakikat her zaman iktidarı dışa vurur, bundan dolayı, övmekte olandan ihtiyatla al, gerçi ayıplayandan daha da çok ihtiyat gayretiyle kabul et. Ona söz sahibi bir kişinin ise niyetine dikkat et, iyice ilgilen; daha gelmeden önce, onun sana hangi adımlarla, hangi mevki basamağı üzerinden gelmekte olduğunu öğren. Yansımayı, yani derinlemesine düşünme kabiliyetini serbest bırak, ki abartıyı ve yanlışlığı tahlil edebilsin. Bilgi sahibi olmakta hikmet var.

81)

Zekânı hep yenileştir.  Zümrüdüanka’nın ayrıcalığı budur. Şöhretle birlikte, yeteneğin yaşlandıkça gelişip büyüme âdeti vardır. Gerçi bayat âdetler itibarını zayıflatır, ve yenileşmiş aleladelik çoğu kez yaşlanan en yüksek seçkinliğin ışığını karartır. Bundan dolayı yiğitlikte, deha da, talihte, hepsinde - hep tekrar ve yeniden, yepyeni doğmaya çalış. Güneş gibi her gün taptaze tekrar yüksel, şaşırtıcı yepyeni bir hediye gibi sergilen. Arada bir, parlayıp aydınlatmakta olduğun sahneyi değiştir, ki artık eski kalan muvaffakiyet sahnelerinde senin yokluğun hissedilsin, zira böylece aynı esnada alışılmışın dışında olan kendi orijinal kudretlerin yenilerinde sana alkış  kazanır. Hikmet ışığını daima tazelemekte hayır ve hürmet var. 

82)

Ne iyisini ne de kötüsünü, hiçbirşeyi lağıma dökme.  Bilgelerden biri, 

bütün fazileti “cevher-i ortalama” dediği bir deyime indirmiş, yani her 

şeyin kararı, ikisi ortası, ideal olan şeye.  Portakalın suyunu sık, 

çok geçmeden tadı acıya kaçar: ifrata doğru zorlanırsan, her tür 

aşırılık yanlışlığa dönüşür.  Zevkte bile, zevkin haddinden fazlasına 

yer verme.  Çok gizemli düşünce gibi, o da orda çok sıkıcıdır. Eğer 

ineği çok sağarsan, süt değil kan çekersin.  Cevher-i Ortalama denen 

prensipte hikmet var.

83)

Kendine, büyük sayılmayan ve kolayca affedilebilir hata hakkı tanı. Bu 

çeşit dikkatsizlik çoğu kez en büyük yetenek tavsiyenamesidir. Zira, 

kıskançlık sürgüne-gönderme talimini yapar, en kibarı en zehirlisidir. 

Mükemmeliyetin kusursuz oluşunu, kusur sayar; nitekim herkeste mükemmel 

sayıldığı için, herkesi kınar ve suçlu çıkarır.  Güya açıkgözdür, ama 

Zeus’un yüz gözlü oğlu Argus gibi, bütün gözleri noksanlıktadır: bu 

onun artık en yegâne tesellisi olmuştur. Kabahate sorumlu tutulmak, 

şimşek çakması gibidir; en yükseği vurur. Kabul veya doğrulama 

ifadesinde, bırak ara sıra Homeros başını bir aşağı bir yukarı yahut 

bir yandan öteki yana sallasın, cesaret ve idrak ihmalini birazda olsa 

teskin etsin - sağgörü hariç tabi - böylece, kötü niyet 

silahsızlandırılsın, ya da hiç olmazsa kendi zehirini dağıtma ihtimali 

engellensin. Ecelsiz taraflarını kurtarmak için, bu şekilde sendeki 

pelerini kıskançlık boynuzlarının üstüne asıp, orada bırakacaksın. 

Kendine merhamet etmekte hayır var.

84)

Düşmanlarını kullan, düşmanlıktan kendine bir istifade payı çıkar. Bir 

şeyin nasıl tutulması gerektiğini öğrenmelisin, mesela elini kesmemek 

için, bıçağı keskin tarafından değil, sapından tutarsın, bu seni 

herhangi bir kazadan korur. Düşmanlarınla varacağın ilişkilerde bunu 

kural haline getirdiğinde, en geçerlisidir. Akıllı, Arif bir adam, 

düşmanlarından aldığı istifadeden, aptal birinin dostlarından çaldığı 

istifadeye karşılık, neticede kendine ondan çok daha fazla fayda temin 

eder. Çoğu zaman, düşmanın kötü niyeti dağlar boyu sıkıntıları yerle 

bir eder, böylece seni o zorluklarla aksi takdirde yüzleşmekten 

kurtarır. Pohpohlama, nefretten daha tehlikelidir, çünkü o, ötekinin 

silme amacında olduğu lekeleri sadece örter. Arif, kötü niyeti, 

iyilikseverlikten daha sadık bir aynaya çevirecektir. Ve bahsedilen 

hataları ya kaldıracak ya da düzeltecektir. Rakiplik ve Kötü-niyet 

birbirlerine kapı komşusu oldukları vakit, ihtiyatın muvaffakiyet 

fırsatı pekalâ şartlar altında hayattadır. Düşmanları tarafından 

büyüklükleri icra edilen çok kişi var.

85)

Hayatınla sakın kumar oynama, kazanç katiyen senin olamaz, sonuçta 

şüphesiz hep kumarhanenindir; zira o tezgâh, seni zenginleştirmek 

yerine, ceplerini boşaltmak için kurulmuştur! Çok kullanıldığından 

dolayı, fazilet seçkinliğinin yegâne hatası, ihtimal dahilinde 

suistimal edilebileceğini ummamaktır. Herkes ona göz dikebilir, oysa o 

herkesi yanıltabilir. Şanssızlığın en büyüğü hiçbir kimsenin yararına 

nail olamamaktır; bunun hemen hemen en küçüğü ise, kendine az, gerçi 

diğer herkesin yararına daha çok çalışmaktır. Bu basamağa erenler adeta 

kazandıkça kaybederler, ve nihayetinde önceleri onu sevenlere artık can 

sıkıcı kalırlar. Bu kumarbazlar, her çeşit fazileti, her çeşit 

üstünlüğü yıpratır; daha önceleri azınlıktan kazandıkları saygıyı 

kaybettikleri gibi, kaba kalabalığın arasında bile ancak itibarsızlık 

elde edebilirler. Bu ifratın çaresi dehanı orta derece seviyesine 

indirmektir. İstersen üstünlüğünde fevkalade ol, ama teşhirinde 

alışılmış bir tavır takın. Bir meşale her ne kadar çok ışık saçarsa 

saçsın, yandıkça, nihai sönüşe yaklaşmaktadır. Kendini az ve seyrek 

gösterdiğinde, her taraftan çok daha fazla saygı ile 

mükâfatlandırılırsın. Gerçek fazilette ifrat değil, iffet ve tevazu 

var.

86)

Rezaleti Önle! Sokağa dökülen büyük kalabalığın arasında olası epey 

kötü niyetli akıl sahipleri geziniyorsa, ahalinin gözlerinde seni dile 

düşürmek için daima fırsat ararlar. Yayıldığı takdirde, tek kötü bir 

haber bile, senin nam hakkına leke sürebilir, bu lakap sana yapıştığı 

vakit: Vay haline! İtibarın tehlikededir. Genel olarak, bu tür itham 

sende göze çarpan bir kusur yahut gülünç bir özelliğine işaret ederek 

yapılır, gerçi dedikoduya sebep olur. Bazen bunlar kişisel 

kıskançlıktan umumi itimatsızlığa ilâve edilen kötü niyetlerdir.  Büyük 

bir itibarı yok etme amacında dillerinden zehir akıtanlar, açıkça 

suçlayacaklarına, küçümsemenin kolaylığına başvururlar. İtibarsızlık 

kaydına düşmek kolay, çünkü herhangi bir kişinin kötü olduğuna inanmak 

zahmetsizdir: ama kendini aklamak o kadar kolay değildir. Bundan dolayı 

arif, bu gibi talihsizlik kazalarından uzak durur, ve gayretli 

ihtiyatıyla, edebe aykırı bir rezalet olasılığına karşı hep nöbettedir. 

Tashih etmek, yani düzeltmek yerine, bunu önceden önlemek çok daha 

kolaydır. Rezalete karşı her an her yerde nöbette bulunmakta hikmet 

var, selamet var.

87)

Kültür ve Zarafet (Zariflik, İncelik): İnsanoğlu vahşi, yani 

medeniyetsiz bir barbar gibi doğar, ve yalnız kültür sayesinde kendini 

hayvanlıktan daha üstün bir seviyeye kaldırır. Bundan dolayı, adamı 

adam eden kültürdür; oysa yükseklik seviyesi, adamlık haddine bağlıdır. 

Bu gerçeğin idrakına teveccühen, antik Yunanlı, dünyanın öteki 

kavimlerine barbar ünvanını verebilmişti. Cehalet çiğ ve hamdır; 

kültüre bilgiden ziyade, başka hiçbirşey bilgi kadar katkı yapamaz. Ama 

bilgi bile zarafet haricinde adi ve kaba kalır. Gerçi sadece zekâmız 

zarif olmamalı, yanısıra arzularımız ve hepsinin üstünde sohbetimiz ona 

ilâvelenmeli. Bazıları iç ve dış niteliklerinde doğal olarak zariftir; 

mesela düşüncelerinde, hitap ettiklerinde, giydikleri giysilerde, ki 

bunlar, onların ruh kabuğu sayılır, gerçi hüner ve kabiliyetleri o 

ruhun meyvesidir. Öte yanda, diğerleri herşeylerinde o kadar 

münasebetsizdir ki, kendilerine has üstünlükleri bile, tahammül 

edilemez ve barbar bir arzu içinde, gerekli zarafet ihtiyacını 

karşılayamadığından lekelenmiştir. Kültürlü ve zarif bir adamda, 

adamlığın hikmet ve hayırı var. 

88)

Bırak ki, Davranışın Asil ve Zarif olsun. Bir büyük adam davranışında 

asla küçük olmamalı. Her şeyin en ufak detayına katiyen tecessüs 

etmemeli, hele hele tatsız meselelerde. Zira, herşeyi bilmek önemli 

olduğuna rağmen, herkesin herşeyini bilmek gerekli değildir. Bu tür 

davalarda kişi cömert ve efendi bir adam kişiliğiyle hareket etmeli, 

davranışı saygıya değer ve efendiye yakışır bir şekilde olmalıdır. 

Devlet yönetiminin gayet büyük bir görev kısmını formaliteyi çoğu kez 

görmezlikten gelmek, aleladeye epey önem vermemek ve sözde yukarıdan 

seyretmek gibi şeyler teşkil eder. Akraba ve dostlarımızın arasında, 

hatta düşmanlarımızın arasında bile, pek çok şeyler farkedilmemiş gibi 

kalmalı. Lüzumundan fazla olan her miktar, bütünen can sıkıcıdır, 

özellikle can sıkıcı olan şeylerde. Can sıkıcı bir konunun üstüne 

pervane olup etrafında dolaşıp durmak bir nevi deliliktir. Umumiyetle 

diyebileceğimiz şudur: davranışında her adam kendi yürek ve anlayışına 

uygun tarzda hareket eder. Asil ve kibar davranışta hayır ve hikmet 

var.

89)

Hünerde ve yetenekte, yargıda ve eğilimde kendini tanı. Kendini 

öğrenmedikçe kendine sahip olamazsın. Yüzümüzü gösteren aynalar var, 

ama aklımıza ayna yok. Bırak ki dikkatli düşünce sana dair şeylerde 

vekil sıfatında hizmet edebilsin. Dışa vuran görüntü unutulduğu vakit, 

içtekini düzeltmek ve tamamlamak için sıkı dur. Zekâ gücünü ve maslahat 

yeteneğini öğren.  Müracaat edebilmek için cesaret kuvvetini imtihan 

et. Aklını herşeyin engelinden arındır ve kendi temellerini iyi koru. 

Kendini tanımakta, bu yolda hayat boyu yürümekte, erdem hikmeti var.

90)

İyi bir hayat sür. Hayatı iki şey süratle sona erdirir; bunlar, 

ahmaklık ve ahlâksızlıktır. Kimisi erdemli hayatını kaybeder, çünkü onu 

ayakta tutacak akıldan mahrumdur, gerçi diğerlerinde irade yoktur. 

Nasıl erdem kendi kendine bağışlanan bir armağan ise, şer de aynen o 

kadar kendi kendine verilen bir cezalandırmadır. Kişi çok süratli bir 

hayat peşinde koşuyorsa, adeta bu hayatı hayali çiftleştirmiş bir 

anlamda sürdürür. Erdemli bir hayat hiçbir zaman ölmez.  Ruhun 

disiplini bedenine nakletmiştir, ve iyi bir hayat sadece niyetinde 

değil bedensel uzantısında da, süresi iyice uzun olandır. Burda uzun 

bir Hayatın Sırrı var.

91)

Eğer basiretinde şüpheliysen herhangi bir şeye katiyen işbaşı yapma. Bir iş halinde o işi yapan kimsenin aklından başarasız kalacağına dair herhangi bir şüphe geçiyorsa, onu seyredenin de aklında olduğunun en kesin kanıtıdır, bilhassa bu seyirci aynı zamanda bir rakip ise. Eğer bir faaliyetin en kritik durumunda yargı gücün, vicdanın elvermemesinden ileri gelen bir takım tereddütler hissettiyse, daha sonra serinkanlı derinlemesine düşündüğünde, ahmaklığın bir örneğidir diye ayıplayacaktır. Basiretin, yani sağgörünün şüpheli olduğu bir yerde, faaliyet tehlikededir. En iyi tedbir, bu gibi şeylerden uzak durmaktır. Hikmet, tahmin ihtimallerine tamamen itimat etmez; her zaman gün ortası akıl ışığında yürür. Tasavvur ve idrak edilir edilmez, yargının ayıba mahkûm ettiği bir teşebbüs, nasıl başarılı olabilir ki? İçerideki muhakemeden oybirliğiyle geçen önergeler, çoğu kez şanssızlığa uğruyorsa, bocalamakta olan bir yargıda ve tereddütlü bir akıl muhasebesinde üstlenenlerden neler bekleyebiliriz? Her an adeta berrak bir öğlen vaktinin zihin ışığıyla hareket etmekte hikmet var.

92)

Diyeceğim, herşeyde insan bilincinin sınırını aşan Deneyüstü İlimin peşinde ol. Takibine ne kadar gereksinim verirsek, ona göre bizim mevkilerimizin yüksekliği ve sayısıda daha çok artar; dolayısıyla, her faaliyetin ve her söylevin ilk ve en üstün kuralı şöyle izah edilebilir: 'bir gram hikmet bir ton kurnazlıktan daha kıymetlidir.' En emin yol budur, gerçi hak ettiği tezahüratı elde etmeyebilir. Hikmetin itibarı ünlülüğün en nihai zaferidir: Arifleri tatmin etmek yeter, zira onların yargısı gerçek başarının mihenk taşıdır. Deneyüstü İlimde hikmet itibarı var.

93)

Üstünlükleri çok olan bir adam, çok sayıda adama eşittir.

Zevk duyduğu hayattan çevresine pay hissesi vererek hayatlarını zenginleştirir. Üstünlüklerdeki çok yönlülük hayatın çok tatlı bir zevkidir. Herşeyin iyisinden kazanç çıkarmak büyük bir sanattır; ve insan en yüksek seviyeye eriştiğinde, Doğa, adeta onu kendisinin soyut bir kopyası gibi yaptığından dolayı, bırakta Sanat, onun zekâ ve çeşnisini eğiterek kendine has küçük bir evren olma şansınıda ihsan edebilsin. Çok yönlülükte sanat marifeti var. 

94)

Kabiliyet derecesinin kapsamını gizli tut. Herkes tarafından hürmet edilmek istiyorsa, Arif, bilgi ve kabiliyetlerinin kuyu dibinden çınlar gibi yükselmesine müsaade etmez. Onlardan bilgi edinmenize izin verir ama onları idrak etmenize müsaade etmez. Hayal kırıklığına düşmemesi için, hiç kimse onun kabiliyet boyutlarını bilmemelidir. Onun tüm derinliklerine inme fırsatı katiyen hiç kimseye verilmemiştir. Yücelikleri her ne kadar büyük olursa olsun, kabiliyetlerinin seviye derecesi, tamamiyle öğrenilmesine karşıt, hakkında yapılacak tahminler ve şüpheler şahsiyetine çok daha hürmet uyandırıcıdır. Yetenek seviyeni gizli tutmakta hikmet var.

95)

Beklentiyi hep canlı tut. Daima karıştır ve hareketlendir. En fazlası en çok vaat versin, ve en büyük faaliyetler daha da yücelerinin müjdecileri olsun. Bütün şansını tek bir zar fırsatından alınacak netice ihtimaline yatırma. Beklentinin israf edilmemesi için, kudretine itidal getirmek büyük bir hüner gerektirir.  Beklentide umut hikmeti var. 

96)

En yüksek sağduyu, yani ağız sıkılığı ve takdir yetkisi, sağgörünün, yani tedbirlilik ve tutumluluğun temeli, akıl muhakemesinin ise yüce tahtıdır: sayesinde, çok az bir masrafla epey başarı kazanılır. Bu, yukarıdan bahşedilen bir hediyedir, birinci ve en iyi nitelikli olduğundan dolayı, varlığına ithafen dua edilmeye müstahaktır. Tam bir zırh takımının asıl kısmıdır, ve o kadar önemlidir ki, onun yokluğu kişiyi kusurlu bırakır, halbuki diğer nitelikler sadece nitelik miktarıyla, yani az mıdır yahut çok mudur, sorusuna taliptir. Hayatın bütün faaliyetleri onun uygulama durumuna bağlı, hepsi onun muavenetine muhtaçtır, zira herşey vukufa borçludur. En güvenlisinden hoşlanılmış olanla birleştirilmiş bir halde olduğundan, sağduyu, en mantıklı gidişata doğru yönlenen doğal bir yönsemeden şekillendirilmiştir. Sağduyuda hikmet var.

97)

İtibarı bul ve muhafaza et. Şöhretin intifa hakkı, yani menfaatlanma hakkı budur. Sadece güzide kabiliyetlere eklenmiş olduğundan, itibarı elde etmek gayet pahalıdır; zira aleladelik ne kadar umumi ve sıkça rastlanan bir şeyse, itibar ona nazaran en nadir bulunandır. Ele geçirildiği vakit, kolaylıkla muhafaza edilir. Bir hayli yerine getirilmesi gereken ödevler bahşeder, ama cömertliği bunlarla sınırlı kalmaz. Yüceltilmiş kuvvetlere yahut ulvi semalardaki faaliyete borçlu olduğundan, büyük bir nevi hürmete doğru yükselir, akabinde bir nevi Haşmetmeablığa bile hem teslim hem de mahsul olur.  Buna rağmen, ancak sağlam bir nedene dayalı olan itibar kalıcı bir şekilde nihaidir. İtibar kazanmakta hikmet hayırı var.

98)

Niyetlerini şifreli bir şekilde yaz. Şefkat hisleri ruhun kapılarıdır. En elverişli ilim onları tebdili kıyafet etmekten ibarettir. İskambil kâğıtlarını açıkça muhafazasız oynayan bir kişi, neticede kaybetme tehlikesini pekalâ pekiştirmiştir. İkaz tedbirine tekrar neşredilebilmek amacında saklanan ihtiyat ayrıcalığı, hakkında bilgi edinmek isteyen mütecessisînlerle muharebe etmelidir: dolayısıyla, mürekkepbalığı'nın politikasını evlât edin. Ağız tadının güzelliklerini bile sakın belli etme, zira diğerleri ya onlara karşı tavır üretebilir ya da pohpohlama aracıyla onları senin aleyhine kullanabilir. Niyetlerini örtülü bir tarzda bildirmekte hikmet var.

99)

Hakikat ve Görüntü: Envai çeşit şeyler göründükleri gibi geçer giderken, esasen (ne) oldukları gibi değildirler. Çok az kişi içeridekini görür; oysa, çoğu kişi dışarıdakine daha çok özenir.  Eğer doğru sahte ve kötü ise, doğru olmak yeterli değildir. Görünmeyen şeyin kıymetini idrak ve takdir etmekte hakikat hikmeti var.

100)

Yanlış görüş hariciyesinde, gerçi arif bir Müslüman ve filozof bir nedim gibi hareket et, ve bu adamların faziletlerine vaki ol.  Tabi sadece onlar gibi görünerek değil. En azından bile olsa, onlarda var olan, oysa sende var olmayan değer kümesini varmış gibi gösterme. Bugünler, felsefeye pek kulak asılmayabilir, ama her zaman arifleri başlıca ve en çok alâkadar eden bir ilimdir. Düşünme sanatı daha önceki bütün itibarını artık kaybetmiş durumda sayılır. Ama bir zamanlar, en büyük imparatorluk meclisleriyle tanıştırılmıştır: hüküm saraylarında epey vakit geçirmiş, lakin şimdi o mevkilerde herhangi bir yeri yoktur diye düşünülür. Yine de hala o, erdemli ruhun gerçek hoşnutluk sebebi, düşünce dolu anlayış yetisinin hakiki gıdasıdır. Zira evvelden beri, 'hile' nesnesinin ne olduğu, onun sayesinde keşfedilebilmiştir. Ariflerde inanç ve felsefe hikmeti var.